الترحم على الميت بالأمازيغية

 Tazwart

Xseγ ad rnuγ awal af yemqimen i nseqdac di teqbaylit. Deg wayen yerzan ar temsalt-a n yemqimen, yella wawal aṭas u azwel γezzif. Ayen walaγ awk deg yedlisen yeţwarun af tjeṛṛumt n teqbaylit, yal ameskar amek i isuddes imqimen. Dda lmulud, isileγ-ed yiwen n yixef isedda-n deg-s imqimen akk d yewṣilen, Naït-zerrad, neţţa, iga-yasen i yal yiwen ixf weḥdes.
Ixf n yewṣilen meslayeγ-ed fella-s, yeggra-yin a n-awiγ awal af yemqimen.
Deg wayen ad yeddun, a tt-afem kra n izegzal (abréviations) am:
sf.=asuf, gt.= asget, nt.=unti, m.=amalay akk d g.m.= ger tamawt.
Nezmer a nebḍu ixf-a n yemqimen af 5 taggayin :
1. ameskan,
2. amyag ameskan,
3. amaţţar,
4. umassaγ
5. udmawan

1. AMSEKAN
Amqim ameskan yeskanay amdan, taγawsa neγ aγersiw. Yezmer ad yili d awṣil n yisem neγ d ilelli.
Axxam-a  ameskan da, yeqqen ar yisem am wewṣil ( s tjerriḍt n tuqqna)
Waqi/waki?  ameskan da, d ilelli , nezmer a t-nseqdec weḥdes di tefyirt.

Aţţan amek tga talγa n yemqim imeskanen ma yella nettmeslay af wayen iqerben:
sf.
---m. : wa, wagi / waki, wagini / wakini
---nt. : ta, tagi / taki, tagini / tagini
gt.
---m. : wi, wigi / wiki, wigini/wikini
---nt. : ti, tigi/tiki, tigini/tikini

g.m : imqimen-a d akessawen, ulac tajerriḍt n tuqqna ger-asen d yisem

Talγa n yemqimen ma yella nettmeslay af wayen ibeεden aţţa :
sf.
---m. : wihin, wihinna
---nt. : tihin, tihinna
gt.
---m. : wihid, wihidak , widdak-inna, wigad/wikad-inna, widak-ihin, wigad/wikad-ihin
---nt. : tidak(-inna), tigad/tikad-inna, tidak-ihin, tigad/tikad-ihin

2. AMYAG AMESKAN
Imyagen imeskanen d aql d ha(a) . Aţţan talγa nsen:
sf.
--aql-i /aql-iyi
--aqk-ak / aqk-ik
--aql-akem / aql-ikem
--ha-t / a-t
--ha-ţ /a-ţ
gt.
--aql-aγ / aqla-aneγ
--aql-aken / aql-iken
--aql-akent / aql-ikent
-- ha-ten / a-ten
--ha-tent / a-tent
3.AMAŢŢAR
Af wakken i d-imeslay dda lmulud af wemqim-a, yenna-d dakken amqim amaţţar, d awal iyes teţţren medden taγawsa.
anta tamurt-ik?
Llan 4 n yemqimen imaţţaren
1. wi:
Dayem “yurrez“ ama :
--s wemyag : wi yeddan? n wi ik-ilan? wi ara yeddun (>w’ ara yeddun).
--γer tenzeγt : wuγur, wideg, wiγef, , wid, wiyes...(wid kečč teddukleḍ? Wuγur teddiḍ?
2. iwimi/iwumi
Iwimi/iwumi d asemmad arusrid n wi
3. anwa
m. anwa, anwi (anwi wigi? D imaziγen!)
nt. anta, anti (anta-tt teslit-a?)
4. acu
acu yezmer ad yili :
--d ilelli : teẓriḍ neγ ala? Acu?
--d ameggay n wemyag amaγun : acu yeḍran?
--d asemmad n wemyag udmawan: acu tebγiḍ?
Llan daγen aṭas n wiyaḍ, nezmer ad nader: deg wacu, γef wacu, wukud/ ukud, s way s, s wacu, i wacu,
seg way deg , ayγer…

4. AMASSAΓ
Amassaγ d awal i teggen assaγ ger yisem d wemyag.

Aṭas n yemqimen imaţţaren i nezmer a nseqdec d imassaγen.
--ay (neγ “i”): d neţţa i sen-yennan, d izem ay teẓram
akka!
--deg, i deg : tabaqit i deg nečča ..
--s, i s, deg way : ur ggar azal deg way ur tetḥeqeḍ ara
--γef, i γef : ddan γef iḍaren nsen.
Llan daγen: γer, i γer, s nnig, s ddaw, seg way…

UDMAWAN
Llan di tmaziγt 3 n wudmawen:
-Udem amezwaru d win yeţmeslayen; Nek .
-Udem wis sin d win imu ţmeslayen; Kem, Kečč, Kunwi,atg.
-Udem wis krad d win i γef ţmeslayen; Neţţa(t),Nutni,atg.
Ihi, ma yella nuγal ar tflelwit n yemqimen, atan dacu yellan deg-s:

sf.
1- nek
2-m. kečč
2-nt. kem
3-m. neţţa
3-nt. neţţat
gt.
1-m. nukni neγ nekni/nekkni
1-nt. nekenti
2-m. kunwi
2-nt. kunemti
3-m. nutni
3-nt. nutenti


Amawal
Azegzul = abréviation
Amqim = pronom
Ameskan = démonstratif
Amyag ameskan = présentatif
Arbadu = indéfini
Amaţţar = interrogatif
Amassaγ = relatif
Taggayt = catégorie
udmawan = personnel
Ameskar = auteur
Ixf = chapitre
Talγa = forme
Ameskil = variable
Armeskil = invariable
Ameggay = sujet
Amaγun = participe
Assaγ = rapport, relation