القائمة الرئيسية

الصفحات

Taγult n usγan d tawwurt tameqqrant seg d-keccmen yimerḍilen aεraben γer tmaziγit. D tidet, kra seg yimerḍilen-a ttusertayen, maca aṭas seg-sen ttγimin akk-n s talγa-nsen tanaṣlit, d ayen yessedramen anagraw γef tebna tutlayt tamaziγt d wayen yettekkin deg usentali n tmeggarut-a. I lmend n waya, yesḍulli ad nemdel tawwurt-a n ureṭṭal d wad nales tiṣki n wayen yeddermen s useqdec n wawalen inaṣliyen n tmaziγt, ara d-nenadi seg tentaliwin-is, akked usmuzzeγ n yimerḍilen-nni. Macci d aya kan, yessefk daγen ad d-naf tarrayt iyes ara nessekcem awalen-a γer tmesgida akked utelfaz, ladγa deg wallaγ n yimamen akked yimesnakucen, ama d iqbayliyen, ama d aεraben.

     Deg wayen ay d-yetteddun, ad d-efkeγ zwar awalen utbiten; γurwat ad awen-ikellex yirem-a n « utbiten » [1], imi netta yecmel-d ama d awalen-nni sseqdacen imaziγen watlayi, ama d wid-nni sseqdacen yemnadayen deg yedlisen. Sakkin, ad d-efkeγ kra n wawalen ay d-snulfaγ s tarrayin yettwassnen yakan deg taγult-a, am usuddem, asmuzzeγ alγawan, tasuγelt tasekkilant, atg. Deg taggara, ad d-bedreγ idlisen ay sqedceγ deg unadi-a d wad as-d-seggriγ s wumuγ deg ara d-ssegziγ awalen yuεṛen.

Awalen utbiten :

–          abekkaḍ

– péché

–          abennan

– vain

–          acehhed

– fait de prononcer la chahada

–          acrik

– associé

–          adgaẓ

– supplice

–          adnubi, udnib

– pécheur

–          aḥeǧǧaǧ, ahaggag

– pèlerin

–          aḥuǧǧu

– pèlerinage

–          ajahed

– fait de combattre, djihad

–          ajenniw

– démon, djinn

–          akafriw

– infidèle

–          alaxeṛt

– zombi

–          alekkuḍ

– fouet

–          amanef

– égaré

–          amarked

– récompense

–          amaṛtaddi

– qui quitte l’islam

–          amasiḥi, aneṣrani

– chrétien

–          amaslay

– impur

–          amaγlal

– éternel

–          amcaγli

– avertisseur

–          amerkid, tuẓult

– vertu

–          amesγura

– muezzin

–          amettin

– le mort

–          ameγrad

– univers

–          amin

– amen

–          amjahed

– moudjahid

–          amrabeḍ, agurram, ambaṛek

– marabout

–          amsurḍu

– élève de l’école coranique

–          amuddir

– vivant

–          amutel

– châtiment

–          amẓallu

– prieur

–          amγafer

– fait de se rendre visite pendant l’Aïd

–          anaflas

– croyant

–          anasfal

– tentateur

–          aneḍfar

– disciple

–          anef

– s’égarer

–          aneffu

– esprit

–          aneglus

– ange

–          anesbakkaḍ

– pécheur

–          anez

– s’incliner

–          anmezray

– impie

–          annuz

– inclination

–          aqasi

– punition

–          aqili, tasureft

– pardon

–          arufi

– clément

–          asaxram

– adultère

–          asbur, ikerhi

– voile féminin

–          asburru

– fait de se voiler

–          aṣebri

– patient

–          asekni

– signe

–          asektu

– rappel

–          asfel

– sacrifice

–          asudder

– résurrection

–          asγan, tisreḍt

– religion

–          atter s …

– adorer

–          axellaq

– Créateur

–          aylan

– verset

–          ayniz

– rakaa

–          aytem

– sacrilège

–          azendiq

– hypocrite

–          aẓumu, aẓumi

– carême

–          aγuda

– fait de rendre grâce

–          aεezzab

– grand clerc

–          caγli

– avertir

–          ccada, taguzi

– chahada, témoignage

–          ccariεa

– charia

–          cciṭan, yeblis

– Satan

–          cehhed, igaz

– prononcer la chahada

–          dden, adan

– appeler à la prière

–          ddunnit

– ici-bas

–          dgeẓ

– supplicier

–          dket

– ê. dans la quiétude

–          ekt, seddeq

– donner l’aumône

–          fles

– croire en

–          ftu

– donner une fatwa

–          hajeṛ

– quitter

–          hellel, rettel

– psalmodier

–          igi

– acte

–          iḥlil, ixlal

– ê. licite

–          ihwah, uhuḍ

– le mal

–          iman

– âme

–          imceṛṛi, amuheḍ

– malfaiteur

–          imdeyyen

– religieux

–          iminig

– expatrié

–          imlayken

– anges

–          imqeddes

– sacré

–          imrad, agreffu

– prosternation

–          imseddeq

– charitable

–          ineslem, imeslem

– musulman

–          inig

– s’expatrier

–          irew

– jeune clerc

–          iseḍnen

– chapelet

–          jahed

– combattre

–          Jebril

– Gabriel

–          laxeṛt

– l’au-delà

–          Lquran, Alquran

– Coran

–          Massi-nneγ

– notre Seigneur

–          mred, grefet

– se prosterner

–          mud

– adorer

–          mutel

– châtier

–          nfu

– ê. utile

–          qas

– punir

–          qil, suref

– pardonner

–          Ṛebbi, Yalla, Yakuc

– Dieu

–          ṛjem

– lapider

–          sbur

– se voiler

–          seγnew

– créer

–          stenǧi

– faire ses ablutions

–          sudder

– ressusciter

–          taḍfi

– délice

–          tafaska

– fête

–          taflest

– croyance, foi

–          tagada

– égalité

–          taḥlaylit, tixlelt

– fait d’ê. licite

–          takeffaṛt

– expiation

–          takuti

– aumône

–          tamasleyt

– impureté

–          tameddurt

– la vie

–          tamella

– miséricorde

–          tamesgida

– mosquée

–          tamettant

– la mort

–          tamezrit

– désobéissance

–          tamkerra

– miracle

–          tamsadaqt, zzakat

– zakat

–          tamsunt

– paradis

–          tamugant

– temple

–          tanfa

– utilité

–          tasuṛet, tasurrit, tasarnat

– sourate

–          tasuzelt

– salutation

–          tatubt, tagerẓawt

– le repentir

–          tawadna

– appel à la prière

–          tawatri, tittar, tiwatriwin

– invocation(s)

–          taxelqit

– création

–          taẓallit, amud

– prière

–          taγdemt

– justice

–          taγennawt

– création

–          taεacuṛt, abiyannu

– achoura

–          tičča

– moment pour rompre le jeune

–          tifawt, tafrara

– aube

–          tikerkas

– mensonge

–          tillas, tihay

– ténèbres

–          timsi, ahes, ǧihennama

– enfer

–          tirmit

– épreuve

–          tittert

– adoration

–          tiwri

– malédiction

–          ttwekkel, segẓen

– se remettre à

–          tub, mmegraẓ

– se repentir

–          tuki

– offrande

–          tulluγt, tawlaγt, tiγudi, tanafut

– le bien

–          tuẓumin

– fait de faire le carême

–          uḍuf

– deuil

–          ugdil

– illicite, interdit

–          uman

– ê. clair, évident

–          uẓum, ẓum

– jeuner

–          uγdim

– juste

–          wekkel

– remettre à

–          ẓẓal, muhed

– prier

–          γafer

– visiter qlqn pendant l’Aïd

–          γdem

– ê. juste

–          γnew

– ê. crée

–          γudi

– rendre grâce

–          εezṛayen, εezṛin

– Azraël

–          εṣu

– désobéir

Ismawen n tẓalliwin:

–          taẓallit n utewweb

– prière de l’aube

–          taẓallit n tenzayt (γabecca)

– prière du matin

–          tizzernin, tizwarnin

– prière du dohr

–          tigẓin, takest

– prière du âsr

–          tisemsin, tinwucci

– prière du maghreb

–          tisuḍsin, tinniḍes

– prière de l’aïcha

Kra n tefyirin :

–          tagallit n tkerkas / ccada n zzuṛ

 – faux témoignage

–          irk iggi

 – mauvaise action

–          yir awal

 – mauvaise parole

–          awal n Ṛebbi

 – parole de Dieu

–          tafaska n tneqqit / yiγras

 – Aïd el Adha

–          tafaska n yičča

 – Aïd el Fitr

–          eg acrik i Ṛebbi

 – associer qlqn à Dieu

–          yeεṣa Ṛebbi

 – il a désobéi à Dieu

Asumer n kra n wawalen d tefyirin imaynuten[2]

–          tasnakuca / tasnakuct (théologie): seg “tussna” “tasna” (science) d “yakuc” (Dieu)

–          amasnakuc / asnakucan (théologien)

–          tayankuca / tayankuct (monothéisme) : seg “yan” akked “yakuc” (Dieu)

–          amyankuc / ayankucan (monothéiste)

–          tagetyakuca / tagetyakuct (polythéisme) : seg “egt” (ê.nombreux) akked “yakuc”

–          amgetyakuc / agetyakucan (polythéiste)

–          tabakuca / tarakuca (athéisme)

–          abakucan / arakucan (athéiste)

–          abakuc / arakuc (athée): seg “aba” / “ar” (néant, privatif) akked “yakuc”

–          anezday (associateur): seg umyag “zdi” (associer, réunir, unir)

–          amecrak = anezday

–          amazun (envoyé) : seg umyag “azen” (envoyer)

–          tasidest (acte qui cause l’impureté après l’acte sexuel) : seg “sides” (mettre de côté) [3]

–          asidas (personne impure après l’acte sexuel)

–          tajnaba = tasidest ; imjenneb = asidas

–          tyemmem (se purifier par lustration pulvérale)

–          atyemmem (lustration pulvérale)

–          anbi (prophète)

–          sneg, sebbeḥ (louer)

–          tasnegt, asebbeḥ (louange)

–          taftut (fatwa)

–          taknisa (église)

–          ameεṣaw (désobéissant), seg “εṣu” (désobéir)

–          timeεṣa (désobéissance)

–          taseǧǧadat (tapis réservé pour la prière)   

–          adlis uγris (livre sacré)

–          aggur n uẓumu (croissant du ramadan)

–          azaraf aneggaru (jugement dernier)

–          azul fell-awen (que le salut soit sur vous)

–          iḍ n qadaṛ (nuit du qadar) [4

–          iḍ n twadda d usali (nuit de içra et de miεraj)

–          iḍ n ucukku / iḍ n yimiji (nuit du doute)

–          imenzayen n Islam (principes de l’islam)

–          inaw amasγan (discours religieux)

–          isulas / ijga isemmusen n Islam (les cinq piliers de l’islam)

–          taggara n umaḍal / angar n umaḍal (la fin du monde)

–          taẓallit n tingrawt (prière du vendredi)

–          taẓallit n ugraw (la prière du groupe)

–          taẓallit n umessikel (prière du voyageur)

–          taẓallit n umuḍin (prière du malade)

–          taẓallit n unabay (prière de l’absent)

–          taẓallit taneflant, tanfelt (prière surérogatoire)

–          taẓallit γef umettin (prière sur le mort)

–          tinawt n tingrawt (prêche du vendredi)

–          tudert taneffawt (vie spirituelle)

Tagrayt:

Anadi-a war ccek ur yemmid ara; γef waya, ssarameγ ad t-kemmlen wiyaḍ akken ad yili d tisergelt iyes ara nergel abrid i tesεurrebt, xersum deg taγult-a n usγan. Meccan, imnadayen imaziγen ur ilaq ad ilin d imεeṣṣben arma bγan ad sgedlen i yal awal ara d-yekken seg taεrabt; ur ilaq ad nettu nwis tutlayt-a, imi tettidir γer yidis n tmaziγt, d nettat ay d aγbalu amenzu seg d-tugem tutlayt-nneγ imerḍilen-is.

Timawin :

·         Kra n wawalen, γas d imaynuten, ad ten-nessiḍen gar wawalen umrisen imi nutni ttusqedcen deg waṭas n yedlisen.

·         Kra n wawalen nenna-d d imaynuten, acku beddlen talγa; ttwasmuzzγ I lmend n umedya, agdazal n yermi afṛansis am “désobéissance” deg tmaziγt taruṣwibt d “lmeεṣiyya”, akk-a ay yettwanṭaq gar medden, maca nkkni nefka-as talγa tamaynut s yiwen seg yiqulab imaziγen; nerra-t d “timeεṣiwt”, am “zlu – timezliwt”.

·         I usebγer n tmaziγt, yelha ma nesseqdac awalen imerḍilen yettwasmuzzγen akked wawalen imaziγen d-nesnulfa seg wid-nni s tsuγ Amedya: “tajnaba, imjenneb” / “tasidest, asidas”. Acu kan, akken ad yili umwati gar umeslay d-yettureḍlen d win d-yettwasnulfan, yessefk γef umnaday ad yissin wullen tutlayt tamerḍalt.

·         Awal-a yebna γef uqaleb amaziγ war targalt tazwarant am deg “nadam” (sommeille)

Iγbula:

– ABDESSELAM A., 1997. – Dictionnaire abrégé du vocabulaire redressé de la langue berbère, ENAG.

– ACHAB. R., 1996. – La néologie lexicale berbère (1945-1995), PEETERS, Paris.

– ALOJALY Gh., 1980. – Lexique touareg-français (parlers berbères du Niger), Copenhague, Akademisk Forlag.

– BOUMALK A. & NAIT ZERRAD K., 2009. – Vocabulaire grammatical de tamzight, IRCAM, Rabat.

– CHAKER S., 1981. – Tableau récapitulatif des procédures de création lexicale berbère (kabyle), Bulletin intérieur du C.R.A.P.E., Alger, pp 143-145.

– DALLET J-M., 1982. – Dictionnaire Kabyle-Français : parler des At Mangellat, Algerie, Paris : SELAF.

– DELHEURE J., 1984. – Dictionnaire mozabite-français, Paris, SELAF.

– DELHEURE J., 1987. – Dictionnaire ouargli-français, Paris, SELAF.

– DESTAING E., non daté. – Étude sur le tachelhit du Sous (vocabulaire français-berbère), tome 7, Ed. Ernest Leroux.

– FOUCAULT Le P. de, 1918. – Dictionnaire touareg-français (dialecte ahaggar), tomme 1, Paris, Ed. Maisonneuve Frères.

– HADDADOU M.A., (non date). – Guide de la culture et de la langue berbères, ENAL-ENAP.

– HCA, 2004. – Amawal n tmazight tatrart (français-tamazight), Ed. Ministère de la Culture.

– JUSTINARD L., 1914. – Manuel de berbère marocain, dialecte chleuh, Librairie Orientale & Américaine, E. Guilmoto, Paris.

– NAIT ZERRAD K., 1998. – Amawal amasγan n tmaziγt, Centro Studi Camito-Semitici, Milano.

Amawal n wawalen uwεiṛen yettusqedcen deg unadi-a

Tamaziγt

Tafṛansit

1.      agdazal

2.      alγawan

3.      amenzu

4.      amerḍal

5.      amerḍil

6.      amwati

7.      anagraw

8.      aqaleb

9.      aruṣwib

10.  asebγer

11.  asekkilan

12.  asentali

13.  asmuzzeγ

14.  aγbalu

15.  imεeṣṣeb

16.  irem

17.  meccan

18.  mmed

19.  nwis

20.  sḍulli

21.  segdel i

22.  segzi

23.  siḍen

24.  sserti

25.  tarrayt

26.  tasuγelt

27.  tasεurrebt

28.  taγult

29.  tisergelt

30.  tiṣki

31.  umris

32.  umuγ

33.  utbit

34.  watlayi

35.  wullen

36.  zwar

1.      équivalent

2.      formel

3.      principal

4.      emprunteur

5.      emprunt

6.      accord

7.      système

8.      schème

9.      incorrect

10.  enrichissement

11.  littérale

12.  dialectalisation

13.  berbérisation

14.  source

15.  intolérant

16.  terme

17.  cependant

18.  ê. complet

19.  que

20.  ê. nécessaire

21.  éviter

22.  expliquer

23.  compter

24.  assimiler

25.  méthode

26.  traduction

27.  arabisation

28.  domaine

29.  ici instrument pour barrer

30.  construction

31.  usuel

32.  liste

33.  attesté

34.  oralement

35.  très

36.  d’abord

Sɣur : D.Messaoudi, Taqerbust (Kabylie)

ش

هل اعجبك الموضوع :

تعليقات